کارگاه لنج سازی گوران - قشم
قشم یکی از زیباترین جزایر خلیج همیشه فارس است. جزیره قشم با داشتن جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی منحصربه‌فرد، در تمام طول سال میزبان گردشگران بسیاری از نقاط مختلف ایران و جهان است. کارگاه لنج سازی گوران یکی از جاهای دیدنی جزیره قشم است که به‌عنوان موزه زنده از آن یاد می‌شود. بازدید از این بخش جزیره، تجربه‌ای به‌یادماندنی برای مسافران به جا می‌گذارد.
درباره لنج سازی
لنج در واقع کشتی کوچک یا قایق بزرگ باری و مسافری است که در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند رفت‌وآمد می‌کند. لنج در زبان جنوبی به معنی خرامیدن است و این نام به‌دلیل حرکت آهسته و زیبایی است که این لنج‌ها در آب دارند. عمده صنعت لنج سازی ایران در بندر کنگ استان هرمزگان است و لنج‌های قشم نیز برای تعمیر به آنجا می‌روند؛ اما در روستای گوران نیز می‌توان این هنر را دید و از آن بازدید کرد.
در زبان محلی کسانی که به لنج سازی مشغول هستند «گلاف» یا «جلاف» نام دارند. پایه و اساس ساخت لنج‌ها بر اساس قایق‌های بادبانی است. لنج‌های قدیمی بادبان‌های بزرگی داشتند که با مهار کردن نیروی باد حرکت می‌کردند و به آن‌ها «سمعه» می‌گفتند؛ اما از حدود ۷۰ سال پیش لنج‌ها به موتورهای دیزلی مجهز شدند و موتورها کار بادبان‌ها را می‌کنند. این موتورها اکثرا ژاپنی و بسیار گران‌قیمت هستند.
لنج‌ها انواع بسیار متنوعی دارند؛ به‌طور مثال می‌توان به حوری (لنج مخصوص مسافربری)، سماج (لنج مخصوص ماهی‌گیری) و سمبوک (لنج مخصوص باربری با ظرفیت ۱۰ تن) اشاره کرد. لنج‌ها دارای عرشه باز و نیمه‌باز هستند.
معمولا مصالح اصلی برای ساخت لنج از منایع محلی و کشوری تامین می‌شوند. به‌طور مثال الوار مورد نیاز لنج سازی از تنه درختان جنگلی همچون ساج، کهور و کنار است. در این صنت چوب ساج به‌دلیل روغنی، فشرده و سخت بودن بسیار با اهمیت و ارزشمند است. گاهی چوب مورد استفاده در لنج سازی از خارج از کشور تامین می‌شود. این چوب‌ها از آفریقا به امارات و از امارات به قشم می‌رسند. قطعات فلزی همچون پیچ و مهره‌ها معمولا از شهر اصفهان تامین می‌شوند.
امروزه برخی از لنج‌های جدید را از فایبرگلس می‌سازند که البته کم‌دوام‌تر هستند. لنج‌های قدیمی و چوبی تا ۱۰۰ سال می‌توانند در آب شناور بمانند. ساخت لنج هزینه بالایی دارد. گاهی به‌دلیل مشکلات مالی ساخت یک لنج حدود دو سال زمان می‌برد. لنج‌ها معمولا با نیروی انسانی کمی ساخته می‌شوند. یک نفر استادکار و حدود هشت نفر کارگر برای ساخت یک لنج همکاری می‌کنند. برای اینکه گمرک اجاره خروج از بندر را به لنج بدهد؛ باید یک ناخدا و حداقل ۶ خدمه در آن حضور داشته باشند.
استادکار ماهر نقشه سه بعدی لنج را تنها در ذهن خود دارد و هیچ طرح و نقشه مصور و رسم شده‌ای روی کاغذ نمی‌کشد. این نکته حیرت‌آور در ساخت لنج‌های سنتی است که هر انسانی را محو تماشای عظمت آن‌ها می‌کند. یک استادکار ماهر با کمک حافظه، تجربه، سواد و هوش خود کارگران جوان را برای ساخت لنج راهنمایی می‌کند. نقشه ساخت لنج از هزاران قطعه چوب، الوار، پیچ، میخ و مهره تشکیل شده است و استادکار با شم خاص خود آن‌ها را سر و سامان می‌دهد. در بازدید از این کارگاه بسیار جذاب می‌توان با استادکار و جوانان هم‌صحبت شد.
۲۷ نوامبر ۲۰۱۱ در ششمین جلاس میراث معنوی سازمان یونسکو که در جزیره بالی اندونزی برگزار شد؛ دانش ساخت و دریانوردی با لنج‌های سنتی خلیج فارس به ثبت جهانی رسید. از آن زمان بیش از پیش توجه جهانیان به این هنر جلب شد و گردشگران بسیاری برای بازدید از این حرفه به جزیره قشم سفر کردند.
طرح موزه روباز و طبیعی روستای گوران در سال ۱۳۹۶ با همکاری سازمان‌های میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سازمان منطقه آزاد قشم و موسسه مطالعات بین‌المللی گروه جایکا اجرا شد. هدف از تاسیس این مجموعه آشنایی با دانش دریانوردی، لنج سازی و آموزش شیوه‌های صید و صیادی است. در این موزه گردشگران می‌توانند با توربافی و پخت غذای محلی نیز آشنا شوند.
تاریخچه کارگاه لنج سازی لافت
کلمه لنج از واژه انگلیسی «launch» به معنی قایق موتوری گرفته شده است. لنج سازی دانش ارزشمندی است که نسل به نسل از پدران به پسران منتقل شده است و شهرت جهانی دارد.
لنج در واقع به‌عنوان بزرگ‌ترین صنایع‌دستی در دنیا و بخش مهمی از صنایع‌دستی قشم محسوب می‌شود؛ زیرا هیچ طرح نقشه نوشته شده‌ای برای لنج‌ها وجود ندارد و هر لنج با لنج دیگر متفاوت است. لنج و لنج سازی یکی از مهم‌ترین صنایع‌دستی و ارزشمندترین فعالیت‌های اهالی بومی روستای گوران است که با فرهنگ و اقتصاد آن‌ها پیوندی عمیق دارد و از قدیم تاکنون با همان سبک و روش باقی مانده است.
طبق شواهد تاریخی، روستای پی پشت در نزدیکی بندر لافت، مهد لنج سازی جزیره قشم بوده است. در گذشته این روستا مرکز ساخت لنج‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس و پاکستان بود. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند که ساخت لنج در ایران به زمان پس از اسلام بازمی‌گردد.