میدان شهرداری - رشت
میدان شهرداری رشت در اوایل سلطنت رضا پهلوی (۱۳۰۴-۱۳۲۰) احداث شد و مجموعه آن شامل کاخ شهرداری، موزه پست و ساختمان قدیمی هتل ایران می‌شود. ساختمان شهرداری و برج ساعت آن، نماد شهر رشت است. این بنا هنگام وقوع زلزله مهیب و ویرانگر منجیل در سال ۱۳۶۹ آسیب دید و چندی بعد توسط روبرت واهانیان، به‌صورت سابق مرمت شد.
اجرای روزانه موسیقی زنده در صبح و هنگام مناسبت‌ها توسط گروه ارکستر شهرداری رشت، روبهروی در شهرداری، داخل محوطه میدان و در محوطه مخصوص گروه ارکستر صورت می‌گیرد و این تنهای یکی از ویژگی‌های بی‌نظیر میدان شهرداری رشت است. زنگ ساعت مجموعه نیز در هر ساعت برابر با عدد ساعت و هر نیم ساعت یک زنگ به صدا در می‌آید.
عمارت شهرداری رشت
در حال حاضر از قدمت این ساختمان حدود بیش از ۹۰ سال گذشته است و این بنا هنوز توانسته زیبایی خود را حفظ کند. برای ساکنان شهر رشت که هر روز از کنار این عمارت زیبا می‌گذرند، بنا کاملا عادی به نظر می‌رسد، اما برای کسانی که وارد شهر رشت می‌شوند یا از آن می‌گذرند، این بنا و تمامی ساختمان‌های میدان شهرداری چشم‌اندازی زیبا و رویایی دارند. کاخ شهرداری رشت در ۲۶ آذرماه سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۱۶ ثبت آثار ملی شد. این بنا در زلزله رودبار و منجیل در سال ۱۳۶۹ آسیب دید و دچار ترک شد که بعد از آن بازسازی شد.
عمارت شهرداری رشت نماد شهر رشت و یکی از جاذبه‌های اصلی و چشم‌نواز شهر است که هنوز نیز گروه موزیک و ارکستر آن برقرار است و گردشگران شهر رشت می‌توانند از آن دیدن کنند.
تاریخچه عمارت شهرداری رشت
در دوره مشروطه رشت به‌سمت نو شدن قدم برداشت. با تصویب قانون بلدیه در سال ۱۲۸۶ شمسی، رشت نیز جزو اولین بلدیه‌ها به‌شمار رفت و بنای کاخ در همان سال به دستور میرزاخلیل و اداره بلدیه رشت، در غرب میدان شهرداری در دستور ساخت قرار گرفت، اما بلافاصله ساخته نشد.
زمین کاخ، پیش از ساخت، یک تپه بود که قبر یک سید در آن تپه بود. بعد از ساخت بنا، قبر سید تخریب شد و به تبع آن برخی ساختمان هایی که در مسیر نقشه ساخت عمارت بودند نیز تخریب شدند. به‌دلیل غلبه مذهب بر تجدد، این حرکت نیز برای مردم ساکن رشت قابل هضم نبود و منجر به‌شکل‌گیری اعتراضاتی شد که با تعویض حاکم رشت و جایگزینی فضل‌الله زاهدی و انتقال قبر به محوطه ساختمان، اعتراض مردم نیز فروکش کرد.
حاجی میرزا خلیل که از مشروطه‌خواهان معروف بود، مأمور تأسیس بلدیه (شهرداری) شد و انجمنی به ریاست حاجی میرزا یوسف خان و عضویت سید مهدی رئیس الواعظین، ناصر التجار، میر احمد امام، حاجی میرزا ابوطالب و میر منصور هدی به نام «انجمن بلدیه» به او کمک فکری می‌کردند. سال‌ها طول کشید تا ساخت کاخ شروع شد. قبل از ساخت بنای کاخ در میدان شهرداری، اداره بلدیه رشت در محل ساختمان خوشتاریا قرار داشت و سپس به این مکان انتقال یافت.
کاخ شهرداری رشت در مجموعه‌ای از ساختمان‌های عمومی شامل موزه پست و هتل ایران که از معماری ویژه‌ای برخوردار هستند، قرار گرفته که معروف به مجموعه میدان شهرداری رشت است و نماد شهر رشت محسوب می‌شود. گفته شده که شروع ساخت کاخ در سال ۱۳۰۲ شمسی آغاز شد و تا سال ۱۳۰۵، یعنی اوایل کار حکومت رضا شاه پایان یافت و در این سال به‌عنوان ساختمان بلدیه شهر رشت شروع به کار کرد.
در روزهایی که ساختمان شهرداری اداره بلدیه را به عهده داشت، هر روز صبح اجرای موزیک زنده و ارکستر شهرداری رشت روبهروی درب شهرداری برگزار می‌شد که امروزه نیز جایگاه مخصوص این گروه در داخل محوطه مشخص است و از آن زمان به یادگار مانده است و گردشگران در بازدید از ساختمان شهرداری می‌توانند از آن نیز دیدن کنند.
از وقایع تاریخی این کاخ می‌توان به این نکته اشاره کرد که کاخ و میدان شهرداری در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق مقر اعزام نیروهای رزمنده به جبهه‌های جنگ بوده است.
معماری عمارت شهرداری رشت
سبک معماری ساختمان، به شیوه معماری روسی است. دقیق شدن در سبک معماری کاخ و مقایسه آن با ساختمان‌هایی که درروسیه ساخته شده‌اند، چنین چیزی را کاملا مشهود نشان می‌دهد. معمار بنا یک فرد روسی با نام سردارف است که طرح بنا را بر اساس الهام از معماری جدید سن پترزبورگ انتخاب کرده و با استفاده از معماران ایرانی ساکن رشت، شروع به ساخت بنا کرد. مهندسین کاخ از بین مهندسان آلمانی-ارمنی انتخاب شده بودند.
این کاخ در حدود ۲۴ متر ارتفاع دارد و برج آن که در گذشته معمولا برای دیده‌بانی از آن استفاده می‌شد، بر شهر رشت مسلط است و بیش از نیمی از شهر رشت را در چشم‌انداز خود نظاره می‌کند. روبرت واهانیان این سبک معماری در ساختمان شهرداری رشت را در شکوفایی فرهنگ رنسانس و برگرفته از دوره حاکمیت نظامیان می‌داند. چراکه در آن زمان، شهر رشت بعد از شکست نهضت جنگل توسط نیروهای قزاق، قبل از ساختن عمارت شهرداری اداره شهر به‌مدت دو سال به دست نیروهای نظامی افتاد. یعنی از سال ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۵ حکومت شهر رشت در دست نظامیان بوده است.
آرم شهرداری رشت روی ساختمان با طراحی به‌شکل دو کلید روی هم قرارگرفته به‌صورت ضربدر طراحی شده است که نماد گشایش مشکلات شهری است. از این آرم در پرچم های درون شهری روی پل‌های رودخانه های شهر نیز استفاده می‌شود.
برج ساعت عمارت شهرداری رشت
سه سال بعد از ساخت عمارت شهرداری، ساعت مخصوص ساختمان که در آن دوره نماد تجدد و زمان شناسی محسوب می‌شد در جای خود کار گذاشته شد. در آن زمان در برخی دیگر از شهرهای ایران نیز برج ساعت ساخته شده بود که از جمله آن‌ها می‌توان به تبریز و ساری اشاره کرد. زنگ این ساعت در حال حاضر در هر ساعت، به تعداد همان ساعت به صدا در می‌آید و ساکنان شهر را از زمان روز آگاه می‌کند.